| [Portfolio] | [Home]
NAVIGARE „[…] Przekroczywszy Złotą Bramę, po kilkunastu krokach przemierzonych Drogą Królewską, którą niegdyś wjeżdżali do Gdańska monarchowie, na ścianie kamienicy u styku ulic Długiej i Tkackiej (nr 14) ujrzeć można łacińską sentencję wpisaną w medaliony z wyobrażeniem żaglowców: Navigare necesse est, vivere non necesse (Żeglowanie jest koniecznością, życie nią nie jest). O ile obecność tej maksymy, przypisywanej Pompejuszowi Plutarchowi, jednemu z największych pisarzy starożytnej Grecji, nie budzi w mieście portowym większego zdziwienia, jej przesłanie nieodmiennie skłania przechodniów do refleksji. Od zawsze bowiem istotą natury ludzkiej była potrzeba zmian, zgłębiania wiedzy, odkrywania nowych światów. Imperatyw podążania ku nowym brzegom kierował jednak nie tylko podróżnikami i żeglarzami, ale także ludźmi nauki i sztuki. Zamysł powstania niniejszej płyty wyrósł z potrzeby dotknięcia różnych obszarów muzyki dawnej. Symbolika muzycznej żeglugi naznaczyła nie tylko wybór kompo-zytorów, ale i wykonawców, gotowych porzucić swe bezpieczne muzyczne przystanie na rzecz mierzenia się z nowym dla siebie gatunkiem czy estetyką. Płytę otwiera mało znana pieśń-modlitwa Słońce złote autorstwa renesansowego poety i kompozytora Sebastiana Fabiana Klonowica (ok. 1545–1602). Pochodzi ze zbioru Hebdomas, to jest Siedm tegodniowych piosnek wyjętych z Pierwszych Ksiąg Mojżeszowych kapituły pierwszej (1581). Tekst każdej z pieśni ze zbioru Hebdomas odnosi się do innego dnia stworzenia świata. Pieśń Słońce złote opatrzona została w oryginale tytułem Pieśń IV. Środa. Autor nie ogranicza się w niej do powtórzenia opisu zawartego w Księdze Rodzaju, lecz podkreśla rolę Chrystusa w historii zbawienia („Jezu Chryste, Synu Boży, Słońce bez zachodu”). Metaforyczna wymowa pierwszej zwrotki zdaje się przyświecać wszystkim wędrowcom: Słońce złote, słońce wdzięczne, płaneto jedyny, Okres panowania Elżbiety I w Anglii to czas konfliktów na tle religijno-społecznym, zamorskich podbojów, zwycięstwa nad hiszpańską Wielką Armadą. Ta sama epoka stała się dla mieszkańców Fairest Isle czasem szczegól-nego rozkwitu życia kulturalnego, w tym zwłaszcza dramatu scenicznego i muzyki. Świadczy o tym rosnąca popularność dzieł Williama Szekspira, jak również bogactwo utworów skomponowanych na wirginał i lutnię. Autorzy pieśni dotykali problemów natury filozoficznej, jak Philip Rosseter w pieśni Though Far from Joy, nie stronili też od liryki miłosnej, jak John Dowland w Shall I Sue czy Thomas Morley w It was a Lover and his Lass. Ośrodkiem, który najbardziej zaważył na kształcie muzyki XVII wieku były bezsprzecznie Włochy – kolebka stile nuovo. Część włoską płyty otwiera słynny monolog Ulissesa (uosobienie homo viator), porzuconego przez Feaków na nieznanym mu brzegu. Scena przebudzenia, czyli Dormo ancora o son desto? pochodzi z I aktu opery Motyw podejmowania nowych wyzwań stylistycznych obecny jest także w twórczości innego włoskiego kompozytora, Bernardina Borlaski (ok. 1580–1638?), który jeden ze swych utworów, Carco d’honori o charakterze panegirycznym, poświęcił gdańskiemu Senatowi – najprawdopodobniej z nadzieją na przyszłą współpracę. Fakt ten nie dziwi, jako że XVII-wieczny Gdańsk słynął w Europie ze swego wielokulturowego bogactwa, opartego na różnorodności tradycji, języków i wyznań – warto przypomnieć, że nie kto inny jak sam Jan Sebastian Bach rozmyślał o stanowisku kantora w kościele Mariackim. Dzięki współpracy z profesor Danutą Szlagowską i profesor Danutą Popinigis – opracowującymi serię edycji źródłowo-krytycznych Thesaurus Musicae Gedanensis – rękopisy Borlaski, dedykowane Radzie Miejskiej Gdańska, zyskały nowe muzyczne życie. Obecność utworów na płycie jest zarazem ich pierwszą dźwiękową rejestracją. Elementem łączącym madrygał O quante volte Bernardina Borlaski z ariettą Amor dormiglione Barbary Strozzi i kantatą Mi palpita il cor Georga Friedricha Händla stał się motyw miłości, pojętej w duchu podróży w nieznane. Zgoła ku innym – choć równie nieznanym – brzegom podąża tytułowa bohaterka kantaty Händla, Lukrecja. Zhańbiona przez Sekstusa Tarkwiniusza, powierza mężowi zemstę na tyranie, sama zaś popełnia samobójstwo. Legenda głosi, iż śmierć Lukrecji stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania, w wyniku którego doszło do obalenia monarchii i powstania republiki rzymskiej. Zarówno kantata Mi palpita il cor, jak i Lucrezia stanowią widomy przejaw fascynacji Händla zdobyczami muzyki włoskiej, jej ekspresją, teatralnością, które kompozytor starał się przeszczepić na grunt Albionu – nie zawsze z jednakowym powodzeniem. Podążanie ku nowym brzegom zawsze niesie z sobą obawę i niepewność. Wiąże się z ryzykiem, doświadczeniem straty i niezrozumienia. Było jednak, jest i będzie – jak głosi łacińska sentencja przywołana na fasadzie gdańskiej kamienicy – koniecznością. Witosława Frankowska (z bookletu płyty).
Sebastian Fabian Klonowic (ok. 1545–1602) Philip Rosseter (1568–1623) Thomas Morley (ok. 1557–1603) John Dowland (1562–1626) Daniel Purcell (ok. 1663–1717) Claudio Monteverdi (1567–1643) Bernardino Borlasca (ok. 1580–1638?) Bernardino Borlasca (ok. 1580–1638?) Barbara Strozzi (ok. 1619–1677) Georg Friedrich Händel (1685–1759) Francesco Geminiani (1687–1767) Georg Friedrich Händel (1685–1759) Małgorzata Rocławska — sopran [4, 7, 9] Produkcja / Realizacja nagrania / Mastering — Mariusz Zaczkowski Studio MTS © ZAiKS 2018, MTS CD-033
|
